- +381 31 514 262
- 07:30 - 15:30
Zaštićena prirodna dobra
NACIONALNI PARK
Nacionalni park „Tara” osnovan je 1981. godine radi očuvanja: kraškog reljefa (uvale i doline, ponornice i vrtače), tresave i dr.; najkvalitetnijih šumskih ekosistema lišćarskih, četinarskih i mešovitih zajednica, na Balkanu i u Evropi, izvanredne strukture, kvaliteta i zdravstvenog stanja sastojina; staništa i populacije divlje flore, sa brojnim vrstama biljaka od značaja na nacionalnom, regionalnom i evropskom nivou, a posebno Pančićeve omorike na njenom ishodnom autohtonom staništu i mestima na kojima je prvi put pronađena i opisana kao za nauku nova vrsta četinarskog drveta, kao i derventanskog različka; staništa i populacije divlje faune, posebno ptica (crna žuna, veliki detlić, uralska sova, gaćasta kukumavka, divlja kanarinka i planinska senica), sisara (medved, divokoza, vuk, divlja svinja, divlja mačka i kuna zlatica), insekata (endemo-reliktni Pančićev skakavac) i dr.; živopisnih i privlačnih predela sa nizom karakterističnih obeležja uslovljenih stanjem i odlikama prirodnih činioca, odmerenim uticajem ljudi na prirodu, narodnim stvaralaštvom i graditeljstvom; bogatog kulturno-istorijskog nasleđa, na prvom mestu manastira Rača, nekropole u Perućcu i u Rastištu, skita Sv. Đorđa i zaštite i očuvanja spomen obeležja; adekvatnog kvaliteta života ljudi u nacionalnom parku kroz razvoj društvene, kulturne i ekonomske aktivnosti.
Nacionalni park „Tara” nalazi se na krajnjem zapadu Republike Srbije, zahvata područje ograničeno laktastim tokom reke Drine, između Višegrada i Bajine Bašte, a čine ga planinski masivi Zvezda, Crni vrh i Ravna Tara. Sa istočne strane područje je odvojeno Solotuškom rekom i visoravni Ponikve, a sa južne Kremanskom i Mokrogorskom kotlinom.
Područje Nacionalnog parka „Tara” prostire se na teritoriji opštine Bajina Bašta, u okviru 10 katastarskih opština: Jagoštica, Rastište, Zaovine, Konjska reka, Perućac, Beserovina, Zaugline, Rača, Mala reka i Solotuša, ukupne površine 24.991,82 ha, od čega je 13.588,51 ha u državnoj svojini, a u privatnoj i drugim oblicima svojine 11.403,36 ha, od čega je I stepenom obuhvaćeno 13,35%, II stepenom 34,07% i III stepenom 52,58% ukupne površine.
PARKOVI PRIRODE
Zlatiborski planinski masiv, koji obuhvata prostranu prirodnu celinu na jugozapadu Srbije, u zoni Starog Vlaha, na istočnim Dinaridima, 2017. godine je uredbom Vlade RS proglašen zaštićenim područjem izuzetnog značaja, odnosno I kategorije kao park prirode pod imenom „Zlatibor”.
Južnu granicu Parka prirode „Zlatibor” čini reka Uvac sa priobaljem, zapadna granica se poklapa sa državnom granicom prema Republici Srpskoj, prema severu granica ide padinama Mokre i Semegnjevske gore i padinama Grude, zaobilazi naseljeno mesto Zlatibor i nastavlja severnim padinama Čigote, dok istočnu granicu čine reka Katušnica sa priobaljem i padine Murtenice.
Park prirode „Zlatibor” ima karakter visoravni složene tektonske i morfološke strukture, ispresecan klisurama i kanjonskim dolinama brojnih reka. Na prostoru Zlatiborske visoravni evidentirano je 32 objekata geonasleđa i to: 13 geomorfoloških, devet geoloških objekata, osam speleoloških i dva arhitektonsko-petrološka. Jedno od najvrednijih područja Parka prirode „Zlatibor” je kanjonska dolina reke Uvac, sa brojnim dolinskim meandrima, čije su vode prema postojećim indikatorima u prvoj klasi kvaliteta.
Specifičnost flore i vegetacije uslovljena je uticajem serpentinske geološke podloge, te se na ovom području nalaze staništa brojnih retkih i ugroženih biljnih vrsta (od ukupno 1.044, 226 koje imaju nacionalni i međunarodni značaj, 34 vrste su u kategoriji strogo zaštićenih, a 112 taksona u kategoriji zaštićenih vrsta). Na Preliminarnoj Crvenoj listi flore Srbije, nalazi se 80 taksona, a na celokupnom prostoru konstatovano je 76 endemičnih taksona.
U Parku prirode „Zlatibor”, dominiraju autohtone šume crnog bora i mešovite šume crnog i belog bora, koje su svrstane u prioritetna Natura 2000 staništa; prisutna je strogo zaštićena vrsta munika i zaštićene vrste: klokočika, dren, hajdučka oputa i breza.
Na ovom području su od ribljih vrsta prisutne mladica, potočna pastrmka i brkica, a posebno je značajna vrsta vijunica, jer predstavlja strogo zaštićenu vrstu. Zabeleženo je prisustvo ukupno 18 vrsta vodozemaca i gmizavaca, što čini 38,30% od ukupnog broja vrsta koje naseljavaju teritoriju Republike Srbije.
Zbog velikog bogatstva i raznovrsnosti, područje Parka prirode „Zlatibor”, uvršćeno je u odabrana područja za dnevne leptire (PBA-Prime Butterfly Areas) i predstavlja stanište značajnim populacijama ciljnih vrsta leptira. Zabeleženo je prisustvo oko 154 vrsta ptica, što područje Parka prirode „Zlatibor” svrstava u popis područja za ptice od izuzetnog nacionalnog značaja (IBAnac-68), što čini 42% od svih do sada registrovanih vrsta u Republici Srbiji, od čega 127 vrsta su strogo zaštićene, dok je 27 vrsta zaštićeno. Zabeleženo je oko 38 vrsta sisara, što trenutno čini 40% vrsta, koje su do sada na bilo koji način registrovane na teritoriji Republike Srbije.
Posebnu lepotu i prepoznatljivost Parka prirode „Zlatibor”, daje tradicionalan način života u starovlaškom tipu naselja, sa dvodelnom brvnarom, kao osnovnim građevinskim oblikom. Osnovnu vrednost predstavljaju i utvrđena nepokretna kulturna dobra: Crkva brvnara u Donjoj Jablanici, Crkva brvnara u Dobroselici i Manastirski kompleks Uvac, kao i nekoliko evidentiranih dobara.
Park prirode „Zlatibor” nalazi se:
- na teritoriji opštine Čajetina i obuhvata katastarsku opštinu Stublo i delove katastarskih opština Alin potok, Branešci, Gostilje, Dobroselica, Drenova, Jablanica, Ljubiš, Semegnjevo, Čajetina i Šljivovica;
- na teritoriji grada Užica – deo katastarske opštine Mokra Gora;
- na teritoriji opštine Nova Varoš – delove katastarskih opština Bela reka, Draglica, Negbina i Seništa i
- na teritoriji opštine Priboj – delove katastarskih opština Banja, Kratovo i Rača.
Površina Parka prirode „Zlatibor” iznosi 41.923,26 ha, od čega je 18.158,83 ha (43,31%) u državnom vlasništvu, 23.582,42 ha (56,25%) u privatnom, 93,68 ha (0,22%) u javnom, 74,85 ha (0,18%) u društvenom, 13,48 ha (0,04%) u drugim oblicima vlasništva, od čega je I stepenom zaštite obuhvaćeno 4,69 %, II stepenom 45,93% i III stepenom 49,38% ukupne površine područja Parka prirode „Zlatibor”.
Područje planine Šargan, mokrogorske kotline, doline Belog Rzava i južnih delova planine Tare sa Dobrim i Ljutim poljem i dolinom potoka Bratešina, 2005. godine uredbom Vlade RS stavljeno je pod zaštitu kao Park prirode ’Šargan–Mokra gora’ i utvrđeno za zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog značaja, odnosno I kategorije.
Park prirode „Šargan–Mokra gora“ stavlja se pod zaštitu radi očuvanja i unapređenja raznovrsnosti i lepote predela, raznovrsnosti i bogatstva divljeg biljnog i životinjskog sveta, a posebno očuvanja ugroženih, retkih i endemičnih vrsta biljaka, životinja, njihovih zajednica i visokih starih šuma crnog i belog bora, očuvanja i održavanja kvaliteta glavnih činilaca životne sredine (voda, vazduha i zemljišta), objekata narodnog graditeljstva, „Šarganske osmice” i etno-kompleksa „Drvengrad” i primera i oblika tradicionalnog načina života, planskog uređenja prostora i održivog razvoja turizma, poljoprivrede i šumarstva, a u interesu nauke, obrazovanja, kulture i rekreacije.
Park prirode „Šargan–Mokra gora“ nalazi se:
- na području opštine Užice, na delovima teritorije katastarskih opština Mokra gora i Kremna,
- na području opštine Čajetina, na delu teritorije katastarske opštine Semegnjevo i
- na području opštine Bajina Bašta, na delu teritorije katastarske opštine Zaugline.
Ukupna površina Parka prirode ’Šargan–Mokra gora’ iznosi 10.813,73 ha, od čega je 4433,33 ha u državnoj svojini, a 6380,40 ha u privatnoj i drugim oblicima svojine.
Na području Parka prirode „Šargan–Mokra gora“ uspostavljaju se režimi zaštite I, II i III stepena.
Područje planina Golije i Radočela uredbom Vlade RS stavljeno je 2001. godine pod zaštitu kao Park prirode pod imenom „Golija“ i svrstava u I kategoriju zaštite kao prirodno dobro od izuzetnog značaja.
Park prirode Golija stavlja se pod zaštitu radi očuvanja vrednosti i poboljšanja stanja: šuma, predstavljenih prostranim, kvalitetnim, raznovrsnim i u drugom pogledu značajnim šumskim ekosistemima; obeležja predela, sadržanih u izvanrednoj lepoti, raznovrsnosti i dinamici pejsaža; kulturnih dobara i njihove okoline, među kojima su manastir Studenica spomenik kulture upisan u listu svetske kulturne baštine i manastir Gradac od izuzetnog nacionalnog značaja, kao i drugi brojni objekti kulturno-istorijskih vrednosti; trajnosti i kvaliteta osnovnih prirodnih resursa (vode, zemljište i biljni pokrivač), uključujući i prostor kao urbanistički resurs; biološke raznovrsnosti zasnovane na velikom broju vrsta biljaka i životinja i njihovih zajednica i prisustvu retkih, endemičnih i reliktnih vrsta; geo-nasleđa, predstavljenog neobičnim i atraktivnim oblicima reljefa i brojnim vodnim objektima i pojavama u vidu izvora planinskih vodotoka i tresavskih jezera.
Park prirode Golija obuhvata delove područje opština Ivanjica, Kraljevo, Raška, Novi Pazar i Sjenica, ukupne površine 75.183,00 ha i to u 27.306,00 ha državnoj, a 47.877,00 ha u privatnoj svojini:
- na području opštine Ivanjica 41.306,00 ha, na katastarskim opštinama Brusnik, Vionica, Vrmbaje, Vučak, Gleđica, Gradac, Dajići, Dobri Do, Koritnik, Kumanica i Čečina, Bratljevo, Medovina i Smiljevac;
- na području opštine Kraljevo 12.049,00 ha, na katastarskim opštinama Brezova, Bzovik, Vrh, Dolac, Draževići, Mitići, Ušće, Reka, Rudno, Zasad, Orlja Glava i Savovo;
- na području opštine Raška 12.623,00 ha, na katastarskim opštinama Binići, Boroviće, Gradac, Kruševica i Plešan;
- na području opštine Novi Pazar 5.891,00 ha, na katastarskim opštinama Dramiće, Kuzmičevo, Muhovo, Rast i Radaljica; i
- na području opštine Sjenica 2.865,00 ha na katastarskoj opštini Šare.
Na području Parka prirode Golija ustanovljava se režim zaštite I stepena, površine od 553,80 ha, režim zaštite II stepena, površine 3.883,10 ha i režim zaštite III stepena, površine 70.746,10 ha.
SPECIJALNI I STROGI REZERVATI
Područje ,,Peštersko polje” na Pešterskoj visoravni na jugozapadu Srbije uredbom Vlade RS proglašeno je 2015. godine zaštićenim područjem I kategorije međunarodnog i nacionalnog odnosno izuzetnog značaja, kao Specijalni rezervat prirode „Peštersko polje”.
Specijalni rezervat prirode „Peštersko polje” stavlja se pod zaštitu radi očuvanja: reprezentativnih i jedinstvenih odlika biodiverziteta i geodiverziteta; jednog od najvećih preostalih brdsko-planinskih tresavskih kompleksa u Srbiji i na Balkanu gde su utočište našle brojne reliktne, endemične, retke i ugrožene, nacionalno i međunarodno značajne vrste flore i faune kao što su: barski trolist Menyanthes trifoliate, barski ušljivac Pedicularis palustris, mala mešinarka Utricularia minor čije je ovo jedino preostalo stanište u Srbiji, prdavac Crex crex, ritska sova Asio flameus, planinski mrmoljak Triturus alpestris, stenoendemit ovog područja pešterski puž Bythinella pesterica, deset vrsta tvrdokrilaca, dve vrste vodenih grinja, dve vrste slatkovodnih puževa i šest vrsta slatkovodnih školjki za faunu Srbije poznatih samo na ovom prostoru, 39 biljnih zajednica tresavske, močvarne, vodene, livadske, pašnjačke, šumske i sporadično ruderalne vegetacije; niza geomorfoloških odlika kao što su krečnjački humovi, ponori, mrazne travne humke-tufuri, mraznim procesom razrivene tresavske površine, soliflukcione terasete, travni prstenovi, migrirajući busenovi i kraško-nivacione depresije.
Specijalni rezervat prirode „Peštersko polje”, ukupne površine 3117,97 ha od čega je 1595,22 ha (51,16%) u državnoj svojini, 1376,81 ha (44,16%) u privatnoj svojini, a 145,94 ha (4,68%) u ostalim oblicima svojine, nalazi se:
- na teritoriji opštine Tutin i
- na teritoriji opštine Sjenica,.
Na području Specijalnog rezervata prirode „Peštersko polje” uspostavljaju se režimi zaštite II i III stepena.
Deo šumskog kompleksa planine Jelova Gora u zapadnoj Srbiji, uredbom Vlade RS proglašeno je 2015. godine zaštićenim područjem II kategorije, regionalnog odnosno velikog značaja, kao Strogi rezervat prirode „Zelenika”.
Strogi rezervat prirode „Zelenika” stavlja se pod zaštitu radi očuvanja šumskog kompleksa Jelove Gore i staništa autohtone zajednice reliktne vrste zelenike (Ilex aquifolium) obraslog šumom brdske bukve Fagetum moesiace montanum ilicetosum.
Strogi rezervat prirode „Zelenika” nalazi se na teritoriji opštine Užice, odnosno KO Stapari na delu katastarske parcele 87/1 i KO Buar na delu katastarske parcele 7 i iznosi 0,45 ha u državnoj svojini.
Na području Strogog rezervata prirode „Zelenika” uspostavlja se režim zaštite I stepena.
Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite I stepena sprovodi se stroga zaštita kojom se omogućavaju procesi prirodne sukcesije i očuvanje staništa i životnih zajednica u uslovima divljine.
Pored zabrane i ograničenja koje su regulisane propisima kojima se uređuje zaštita prirode, zabranjuje se i promena namene zaštićenog područja.
Deo šumskog kompleksa planine Jelova Gora u zapadnoj Srbiji, uredbom Vlade RS proglašen je 2015. godine zaštićenim područjem II kategorije, regionalnog odnosno velikog značaja, kao Strogi rezervat prirode „Iznad Tatalije”.
Strogi rezervat prirode „Iznad Tatalije” stavlja se pod zaštitu radi očuvanja šumskog kompleksa Jelove Gore i staništa autohtone zajednice reliktne vrste zelenike (Ilex aquifolium) obraslog šumom brdske bukve (Fagetum moesiace montanum ilicetosum).
Strogi rezervat prirode „Iznad Tatalije” se nalazi na teritoriji opštine Bajina Bašta, odnosno KO Zaglavak, ukupne površine 0,80 ha, u državnoj svojini.
Na području Strogog rezervata prirode „Iznad Tatalije” uspostavlja se režim zaštite I stepena.
Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite I stepena sprovodi se stroga zaštita kojom se omogućavaju procesi prirodne sukcesije i očuvanje staništa i životnih zajednica u uslovima divljine.
Pored zabrane i ograničenja koje su regulisane propisima kojima se uređuje zaštita prirode, zabranjuje se i promena namene zaštićenog područja.
Deo šumskog kompleksa planine Jelova Gora u zapadnoj Srbiji, uredbom Vlade RS proglašen je 2015. godine zaštićenim područjem II kategorije, regionalnog odnosno velikog značaja, kao Strogi rezervat prirode „Tesne Jaruge”.
Strogi rezervat prirode „Tesne Jaruge” stavlja se pod zaštitu radi očuvanja bukove šume u dolini Okoliške reke koja je prekrivena različitim vrstama tresetnih mahovina (Sphagnum ssp.), hibrida obične breze (Betula pendula) i maljave breze (Betula pubescens), retke i ugrožene vrste i borealnog relikta, kao i reliktne vrste paprati rebrače (Blechnum spicant).
Strogi rezervat prirode „Tesne Jaruge” se nalazi na teritoriji opštine Bajina Bašta, KO Zaglavak, ukupne površine 2,92 ha, u državnoj svojini.
Na području Strogog rezervata prirode „Tesne Jaruge” uspostavlja se režim zaštite I stepena.
Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite I stepena sprovodi se stroga zaštita kojom se omogućavaju procesi prirodne sukcesije i očuvanje staništa i životnih zajednica u uslovima divljine.
Pored zabrane i ograničenja koje su regulisane propisima kojima se uređuje zaštita prirode, zabranjuje se i promena namene zaštićenog područja.
Područje klisure reke Mileševke, smešteno između planinskih masiva Zlatara i Jadovnika u jugozapadnom delu Srbije, uredbom Vlade RS proglašeno je 2014. godine zaštićenim područjem I kategorije od izuzetnog nacionalnog značaja, kao Specijalni rezervat prirode „Klisura reke Mileševke”.
Područje Specijalnog rezervata prirode „Klisura reke Mileševke” stavlja se pod zaštitu radi očuvanja prirodnih pojava i fenomena u reljefu, geologiji i hidrologiji uslovljenih veoma izraženom orografijom terena i geografskim položajem; mozaika staništa izraženih mezo i mikroklimatskih specifičnosti i refugijalnog karaktera; prirodne retkosti – tercijarne endemoreliktne vrste Pančićeva omorika (Picea omorica var. vukomanii) čija je ovo najjužnija tačka areala rasprostranjenja; izvornih šumsko-planinskih ekosistema sa visokim stepenom florističkog bogatstva, valorizovanih sa stanovišta očuvanja genofonda i biološke raznovrsnosti; reliktnih polidominantnih šumskih zajednica omorike i crnjuše (Erico-Piceetum omorikae mixtum) i crnog bora i crnog graba (Ostryo-Pinetum nigrae), autohtone šume pitomog kestena i bukve (Fago-Castanetum sativae mixtum), mešovite šume pitomog kestena i bora (Ostryo-Pineto-Carpinetum mixtum) i šume kestena i graba (Castano-Carpinetum betuli); brojnih endemičnih, reliktnih, retkih, migratornih i ugroženih vrsta od nacionalnog i međunarodnog značaja, koje poput jednostranocvetnog zvončića (Campanula secundiflora) i beloglavog supa (Gyps fulvus) ovde nalaze svoje utočište.
Specijalni rezervat prirode „Klisura reke Mileševke” nalazi se na teritoriji opštine Prijepolje i obuhvata delove područja katastarskih opština Biskupići, Milošev Do, Međani, Kaćevo, Hisardžik i Kosatica, ukupne površine 1244,14 ha, od čega je 1236,33 ha (99,37%) u državnoj svojini, a 7,81 ha (0,63%) u privatnoj svojini.
Na području Specijalnog rezervata prirode „Klisura reke Mileševke”, utvrđuju se režimi zaštite I, II i III stepena.
Prirodna šuma jele na Pešteru proglašena je 2011. godine uredbom Vlade RS zaštićenim područjem od izuzetnog značaja, odnosno Ι kategorije kao specijalni rezervat prirode pod imenom „Gutavica”.
Specijalni rezervat prirode „Gutavica” stavlja se pod zaštitu da bi se očuvala prirodna šuma jele koja predstavlja poslednji fragment prirodnih, nepreglednih četinarskih šuma na Pešteru i Sandžaku sa očuvanim zemljištem, kao i radi očuvanja genofonda izolovane subpopulacije jele sa pripadajućim elementima endemične, retke i ugrožene flore i faune. U autohtonoj šumi jele i okolnim travnim površinama, zabeleženo je oko 85 biljnih taksona. Utvrđene su četiri vrste paprati, a od golosemenica zastupljene su vrste: jele, smrče i kleke.
Specijalni rezervat prirode „Gutavica” nalazi se na teritoriji opštine Sjenica, KO Ugao, na katastarskoj parceli broj 1909, na Golijskom šumskom području i obuhvata ukupnu površinu od 11,13 ha u svojini Medžlisa Islamske zajednice Sjenice, odnosno Rijaset Islamske zajednice Srbije.
Na području Specijalnog rezervata prirode „Gutavica”, nije dozvoljeno obavljati radove i aktivnosti za koje se u skladu sa zakonom kojim se uređuje zaštita prirode utvrdi da mogu oštetiti populacije, zajednice i staništa biljnih i životinjskih vrsta i narušiti prirodne procese i ekološku celovitost područja ili značajno nepovoljno uticati na estetska obeležja predela i životnu sredinu.
Jedino prirodno nalazište piramidalnog varijeteta jele uredbom Vlade RS 2011. godine stavljeno je pod zaštitu i proglašava za specijalni rezervat prirode pod imenom „Paljevine”, kao prirodno dobro od izuzetnog značaja i svrstava se u Ι kategoriju zaštite kao specijalni rezervat prirode.
Specijalni rezervat prirode „Paljevine” stavlja se pod zaštitu da bi se očuvalo jedino prirodno stanište piramidalnog varijeteta jele u Republici Srbiji i jedinstvena populacija ovog taksona. Najveći deo rezervata obrastao je mešovitom šumom bukve, jele i smrče. Značajno florističko obeležje ovog područja je i prisustvo tresetnica.
U granicama Specijalnog rezervata prirode „Paljevine”, pored potoka, na malim površinama, razvijena je visoka tresava, koja kao vrlo osetljiv tip ekosistema, predstavlja, za zaštitu, prioritetni tip staništa.
Specijalni rezervat prirode „Paljevine” je prvo nalazište vrste Dryopteris remota u Republici Srbiji.
Specijalni rezervat prirode „Paljevine” nalazi se na teritoriji opštine Sjenica, katastarska opština Kladnice, na delu katastarske parcele broj 619 i obuhvata površinu od 7,77 ha u državnoj svojini.
Na području Specijalnog rezervata prirode „Paljevine”, nije dozvoljeno obavljati radove i aktivnosti za koje se u skladu sa zakonom utvrdi da mogu oštetiti populacije, zajednice i staništa biljnih i životinjskih vrsta ovog područja, narušiti prirodne procese i ekološku celovitost područja ili značajno nepovoljno uticati na estetska obeležja predela i životnu sredinu.
Na području Specijalnog rezervata prirode „Paljevine” utvrđuju se režimi zaštite II i III stepena, u kojima se sprovodi aktivna zaštita radi očuvanja i unapređenja prirodnih vrednosti, posebno kroz mere upravljanja populacijama divljih biljaka i životinja, održanje i poboljšanje uslova u prirodnim staništima i tradicionalno korišćenje prirodnih resursa i proaktivna zaštita u cilju restauracije, revitalizacije i ukupnog unapređenja zaštićenog područja.
Područje doline reke Uvac između brda Lupoglav u međurečju Uvca i Vape i brane na Radoinjskom jezeru i delovi dolina pritoka Uvca – potoka Čajak, Veljušnice, Rakonjskog, Purića, Rabrenskog, Sekulića i Dubokog potoka, Zlošnice, Volujačkog potoka, Marića reke, Tisovice, Suvodola, Vrševine i Kladnice, uredbom Vlade RS 2006. godine stavljeno je pod zaštitu kao specijalni rezervat prirode pod imenom „Uvac” i utvrđuju za zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog značaja, odnosno prirodno dobro I kategorije.
Specijalni rezervat prirode „Uvac” stavlja se pod zaštitu da bi se očuvao i razmnožio beloglavi sup – retka vrsta lešinara, da bi se očuvala staništa i poboljšalo stanje drugih značajnih vrsta ptica, lovne divljači i ostalog životinjskog sveta, da bi se obezbedili uslovi za ponovno naseljavanje vrsta biljaka i životinja koje su nestale s tog područja, da bi se sačuvala i povećala raznovrsnost riba i optimalnim ulovom i korišćenjem sačuvala i povećala njihova brojnost, da bi se sačuvali raznovrsnost flore, šumskih i ostalih biljnih zajednica, da bi se sačuvala reljefna i vodena obeležja i speleološke i druge vrednosti geonasleđa, da bi se očuvali i poboljšali prirodni činioci životne sredine, prvenstveno kvalitet voda i zemljišta, da bi se očuvala lepota i raznovrsnost predela i stvorili uslovi za održivo korišćenje i plansko uređenje zaštićenog područja u interesu nauke, obrazovanja, kulture, rekreacije i ekoturizma.
Specijalni rezervat prirode „Uvac” nalazi se na teritoriji opštine Nova Varoš i obuhvata delove katastarskih opština Akmačići, Amzići, Božetići, Bukovik, Burađa, Vilovi, Vraneša, Gornje Trudovo, Debelja, Komarani, Miševići, Negbina, Ojkovica, Radijevići, Radoinja, Seništa, Trudovo i Štitkovo, površine 5525 hektara, i na teritoriji opštine Sjenica i obuhvata delove katastarskih opština Gornje Lopiže, Donje Goračiće, Donje Lopiže, Družinići, Kladnica, Krstac i Ursule, površine 2018 hektara.
Ukupna površina zaštićenog područja Specijalnog rezervata prirode „Uvac” je 7543 hektara, od čega je 5667 hektara u državnoj i društvenoj svojini, a 1876 hektara u privatnoj svojini i drugim oblicima svojine.
Na području Specijalnog rezervata prirode „Uvac” utvrđuje se režim zaštite II stepena.
Rešenjem SO Požega iz 1968. godine, područje Tometino polje
Rešenjem SO Požega iz 1969. godine, područje Tometino polje
Rešenjem SO Prijepolje iz 1976. godine, područje Milošev do, Kaćevo
PREDELI IZUZETNIH ODLIKA
Područje „Ozren – Jadovnik”, deo dinarskih planina Starog Vlaha na krajnjem jugozapadnom delu Republike Srbije, uredbom Vlade RS proglašeno je 2014. godine zaštićenim područjem I kategorije – regionalnog, odnosno velikog značaja, kao predeo izuzetnih odlika pod imenom „Ozren – Jadovnik”.
Predeo izuzetnih odlika „Ozren – Jadovnik” stavlja se pod zaštitu radi očuvanja: geomorfoloških, hidrogeoloških i bioloških vrednosti, visokoplaninskog krasa Jadovnika, klisure i kanjona Duboćice, Ramovića i Dubokog potoka, izvorske vode, pitomih proplanaka karakterističnih za dinarske planine Starog Vlaha, kompleksa planinskih pašnjaka, 34 biljne zajednice, 59 vrsta balkanskih endemita, 54 vrsta retkih i ugroženih biljnih taksona i evropsko-borealne vrste smrča, crnjuša, borovnica koje se nalaze od 600 m do 1200 m n. v, raznovrsnosti životinjskih vrsta – 25 vrsta sisara (vidra, divlja mačka), oko 100 vrsta ptica (suri orao, riđi mišar, vetruška, buljina), 19 vrsta gmizavaca i vodozemaca (poskok, šareni daždevnjak) od nacionalnog i međunarodnog značaja, specifičnih objekata narodnog graditeljstva i kulturno-istorijskog nasleđa.
Predeo izuzetnih odlika „Ozren – Jadovnik” nalazi se na teritoriji opštine Prijepolje, odnosno katastarskih opština Gornji Stranjani, Donji Stranjani, Grobnice, Mrčkovina, Koprivna i Milakovići, ukupne površine 10.284,39 ha od čega je 6.312,85 ha (61,38%) u državnoj svojini, a 3.971,54 ha (38,62%) u privatnoj i društvenoj svojini.
Na području Predela izuzetnih odlika „Ozren – Jadovnik” utvrđuju se režimi zaštite II i III stepena.
Područje „Kamena Gora”, deo dinarskih planina Starog Vlaha na krajnjem jugozapadnom delu Srbije, proglašeno je 2014. godine uredbom Vlade RS zaštićenim područjem II kategorije – regionalnog, odnosno velikog značaja, kao predeo izuzetnih odlika pod imenom „Kamena Gora”.
Predeo izuzetnih odlika „Kamena Gora” stavlja se pod zaštitu da bi se očuvale geomorfološke, hidrogeološke i biološke vrednosti planinskog područja koje je autentično po dubokim klisurama i mozaičnom rasporedu šumskih, livadskih i tresetnih zajednica koje čine ovaj prostor jedinstvenim: sliv reke Gračanice sa svojom klisurom predstavlja geomorfološko-hidrološki prirodni fenomen; bočne klisure reke Lim sa brojnim reliktnim zajednicama i refugijalnim staništima na krečnjačkim liticama; klimazonalne i zonalne zajednice šuma koje obuhvataju 60% ukupne površine ovog područja; staništa brojnih retkih i ugroženih biljnih vrsta koje se nalaze u kategorijama zaštićenih i strogo zaštićenih, endemična flora sa više tipova endemizma, najosetljiviji i najugroženiji tip staništa vlažne livade i tresavice; raznovrsnost životinjskih vrsta – sisara, ptica, gmizavaca i insekata od nacionalnog i međunarodnog značaja; da bi se očuvali karakteristični prirodni predeli, specifični objekti narodnog graditeljstva, kulturno-istorijsko nasleđe i tradicionalni način života koje ovaj prostor izdvajaju kao poseban.
Predeo izuzetnih odlika „Kamena Gora” nalazi se na teritoriji opštine Prijepolje, odnosno katastarskih opština Kamena Gora, Brajkovac, Gojakovići, Mataruge, Orašac, Kruševo, Gračanica i Miljevići ukupne površine 7.762,33 ha od čega je 3.679,77 ha (47,41%) u državnoj svojini, a 4.082,56 ha (52,59%) u privatnoj svojini.
Na području Predela izuzetnih odlika „Kamena Gora” utvrđuju se režimi zaštite II i III stepena.
Zavod za zaštitu prirode i naučno proučavanje prirodnih retkosti, stavljeno pod zaštitu 1958. godine, područje Drmanović, Nova Varoš.
Prirodni prostor oko manastira Mileševa, Prijepolje, pod zaštitom od 1990. rešenjem SO Prijepolje, područje Kosatica, Hisardžik, Sedobro i Mileševo.
SPOMENICI PRIRODE
- Grupa od pet stabala hrasta lužnjaka, Draganovac, Požega
- Stablo hrasta cera, Počeča, Požega
- Stablo hrasta lužnjaka, Ljutice, Požega
- Stablo hrasta lužnjaka, Bele vode, Požega
- Klokočevac, Kosjerić
- Munika, Senište, Nova Varoš
- Stabla lužnjaka, Visibaba, Požega
- Mečje leske, Trg Svetog Save, Užice
- Mečja leska, Majdanska ulica, Užice
- Pećina Bukovik, Nova Varoš
- Potpećka pećina, Užice
- Stopića pećina, Čajetina
- Slapovi Sopotnice, Prijepolje